Kritieke prestatie-indicator (KPI) - Wiki

Samenvatting

"Meten is weten, gissen is missen." "Met passen en met meten wordt de meeste tijd versleten." Zo luiden twee bekende spreekwoorden. Meten neemt een steeds grotere plaats in tussen de tools van de moderne manager. De kritieke prestatie-indicator (KPI) speelt daarin de hoofdrol.

In dit artikel wordt de term in specifiekere zin toegelicht en in de context van een jaarrekening en een businesscase geplaatst. De term dient niet verward te worden met de kritische succesfactor (KSF).

Wat is een kritieke prestatie-indicator (KPI)?

Wat is het doel van een KPI

Met een kritieke prestatie-indicator (KPI) meet men het effect van een activiteit in een organisatie. Als het effect onvoldoende is dan geeft de kritieke prestatie-indicator ook aan welke waarde dan wel voldoende is. Bovendien geeft een kritieke prestatie-indicator ook aan wie de eigenaar is en welke eventuele verbeteracties er lopen.

Wat is het verband met de Balanced Scorecard (BSC)?

Sommige kritieke prestatie-indicatoren zijn het gevolg of de oorzaak van andere kritieke prestatie-indicatoren. De Balanced Scorecard (BSC) is een lijst met scores waarin dergelijke verbanden worden gelegd. Deze lijst is door Kaplan & Norton (2008) ingedeeld in vier domeinen: klant, financiën, interne processen en lerend vermogen & innovatie. Stel dat de klanttevredenheid onvoldoende is dan kan dat bijvoorbeeld komen door een slechte levertijd. In dit voorbeeld is er een verband tussen een KPI uit het domein "klant" en een uit het domein "interne processen".

Wat is een kritische succesfactor (KSF)?

De term kritieke prestatie-indicator wordt soms verward met de term kritische succesfactor (KSF). Een KSF is globaler dan een KPI en vaak niet direct meetbaar. Een KSF heeft een of meer KPI-en nodig om meetbaar te worden gemaakt. "Kwaliteit" is een voorbeeld van een KSF. "Kwaliteit" is niet makkelijk in een cijfer uit te drukken. Stel dat "kwaliteit" een combinatie is van "levertijd" en "levensduur". Dan zijn de laatste twee KPI-en.

Wat zijn voorbeelden van KPI-en?

Of een prestatie-indicator kritiek is dient een organisatie zelf te bepalen. Daarom geven wij voorbeelden van prestatie-indicatoren: afvalniveau, bezettingsgraad, capaciteit, klanttevredenheid, kostprijs, levensduur, levertijd, marktaandeel, naamsbekendheid, omzet, opleidingsgraad, verloop, verzuim, voorraad, winst.

De financiële KPI-en in dit voorbeeld hebben verband met de jaarrekening of de businesscase.

Hoe bereken ik een KPI?

Thuis & Mulders (2013) geven in hun boek meer dan honderd voorbeelden van kritieke prestatie-indicatoren. Dit zijn slechts voorbeelden, de totale lijst is oneindig lang en als zodanig niet praktisch te beschrijven.

In plaats van opzoeken kunt u zelf een kritieke prestatie-indicator bepalen. Gebruik daarvoor de volgende stappen:

1. Welke prestatie-indicator (grootheid) wil ik meten?
2. Check of deze kritiek is voor uw organisatie.
3. Welke eenheid hoort bij deze grootheid?
4. Wat is de normwaarde?
5. Wat is de actuele waarde?
6. Wie is de eigenaar van deze grootheid?
7. Welke verbeteractie zorgt er voor dat de normwaarde wordt bereikt?
8. Voor welke datum moet deze normwaarde zijn bereikt?

Downloads

• Template voor een elevator pitch
• Template voor een jaarverslag
• Brochure over de workshop "Finance voor non-financials"

Zie ook

• Businesscase voor non-financials (workshop)
• Businesscase voor gevorderden (workshop)
• Meest gebruikte financiële afkortingen (artikel)
• Meest gebruikte financiële begrippen (artikel)
• Wat is het verschil tussen een KPI en een KSF? (artikel)
• Wat is het verschil tussen een missie en een visie? (artikel)
• Heeft uw organisatie een strategie (of hoeft dat niet)? (artikel)
• Jaarrekening lezen (wiki)
• Kritieke prestatie-indicator KPI (wiki)
• Kritische succesfactor KSF (wiki)
• Bijles economie Hilversum (meester-frank.nl)
• Bijles wiskunde Hilversum (meester-frank.nl)

Aanbevolen literatuur

• Ahaus, K. & Diepman, F. (2010). Balanced Scorecard en INK-managementmodel (4e druk). Academic Service. ISBN: 9789013079081.
• Groot, T. & Helden, G.J. van (2007). Financieel management van non-profit organisaties (5e druk). Noordhoff Uitgevers. ISBN: 9789001300135.
• Kaplan, R.S. & Norton, D. (2008). Van strategie naar uitvoering: execution premium (1e druk). Business Contact. ISBN: 9789047001249.
• Koetzier, W. (2013). Management accounting: berekenen, beslissen, beheersen (4e druk). Noordhoff Uitgevers. ISBN: 9789001820398.
• Koetzier, W. & Brouwers, R. (2018). The Basics of Financial Management (4e druk). Noordhoff Uitgevers. ISBN: 9789001889210.
• Thuis, P. & Mulders, M. (2013). 101 Managementkengetallen: de belangrijkste prestatie-indicatoren (2e druk). Noordhoff Uitgevers. ISBN: 9789001821180.